Cumhuriyet Döneminde Türkiye’nin Kent Planlaması ve Kentsel Dönüşüm – I
Prof. Dr. İlhan Tekeli
Türkiye’nin Cumhuriyet dönemindeki kent planlaması, Profesör Doktor İlhan Tekeli’nin bilgileri ve anekdotlarıyla aydınlatılmaktadır. Bu bölüm, Cumhuriyet rejiminin Türkiye’nin kentleşme sürecine verdiği önemi, kent planlama geleneğini ve günümüzdeki etkilerini inceliyor.
Osmanlı Döneminden Devralınan Planlama Mirası: Profesör Tekeli, Cumhuriyet’in kent planlamasının Osmanlı döneminden devralınan bir planlama birikimiyle başladığını vurguluyor. Bu süreç, 19. yüzyıl ortalarında yangın yerlerinin planlanmasıyla başlamış ve özellikle yangınların etkisiyle kent planlaması öne çıkmıştır.
Yangın Yerlerinin Planlanması ve İmar Yasası: Osmanlı döneminde yangın yerlerinin planlanmasının ardından, 1880-1882 yılları arasında çıkan İmar Yasası ile kent planlamasında önemli adımlar atılmıştır. Bu dönemde özellikle İstanbul’da yangın yerleriyle ilgili tedbirler alınmış ve spekülasyona karşı duyarlılık gösterilmiştir.
Cumhuriyet Dönemi ve İlk İmar Sorunları: Cumhuriyet döneminde, özellikle 1910 öncesindeki büyük yangınlar sonrasında Anadolu kentlerinde yangın yerlerinin imarı önemli hale gelmiştir. Ancak nüfus azalmasıyla talep oluşmamış ve planlar hayata geçirilememiştir.
Ankara’nın Başkent Olması ve İmar Çalışmaları: Cumhuriyet’in ilanından önce Ankara’nın başkent ilan edilmesi, büyük bir risk içeren devrimci bir karardır. İstanbul’dan devralınan bürokratik kurumlar, Ankara’ya taşınmıştır. Ankara’nın konut sorununu çözmek için girişimciler, bağ evleri ve kent konutları gibi yöntemlere başvurmuştur.
Ankara’nın İnşası ve Planlaması: Ankara’nın inşası için gerekli yapı malzemelerinin eksikliği, büyük bir risk ve zorluk kaynağı oluşturmuştur. Ankara’da bir sanayi bölgesi kurma girişimi, yapı malzemeleri sorununa çözüm arayışının bir parçasıdır. Ayrıca, belediye reisi Ali Haydar Bey’in çabalarıyla yeni konutlar inşa edilmiştir.
Cumhuriyet döneminde Türkiye’nin kent planlaması, devralınan Osmanlı dönemi mirası ve alınan büyük risklerle şekillenmiştir. Ankara’nın başkent ilanı ve kent planlaması, ülkenin modernleşme sürecinde önemli bir adımı temsil etmektedir.